گنبد هزار ساله‌ی حرم
گنبد طلایی بارگاه منور رضوی، از زیباترین جلوه‌های هنری و مذهبی است که چشمان هر زائر بی‌قرار را مست خود می‌کند. گنبدی که فقط خدا می‌داند چه چشمانی که در طی تاریخ و قرن‌های ماضی رو به سمت آن نمناک شده و به عشق بازی و درد و دل با رئوف اهل بیت علیه السلام پرداخته است.
گنبد در چه سالی ساخته شده است؟
این گنبد در اوایل قرن ششم احداث شد و حالا نزدیک به هزار سال سال از عمر شریف آن می‌گذرد. شرف الدین ابوطاهر قمی، وزیر سلطان سنجر سلجوقی، با مباشرت ابوالقاسم احمد بن علی بن احمد العلوی الحسینی كه از نقیبان و بزرگان ناحیۀ طوس بود، ضمن تعمیر روضۀ منوره، به احداث گنبد بر فراز قبه اولیه اقدام کرد و حالا آنچه ما می‌بینیم این همان گنبدی است كه بالغ بر 900 سال از بنای آن می‌گذرد.
ویژگی‌های ظاهری و ابعاد گنبد طلایی
گنبد ازنظر ساختمان و ارتفاع، درنهایت زیبایی و هنرمندی طراحی شده است و دو پوشش دارد. پوشش اول گنبد، همان سقف حرم و روضه منوره به حساب می‌آید كه مقعر و مقرنس بوده و به آن «قبه» گفته می‌شود. پوشش دوم كه بر فراز قبه استوار شده است، گنبد طلاست. بین این دو پوشش، سیزده متر فضای خالی وجود دارد. ارتفاع گنبد طلا از كف روضۀ منوره 31متر، محیط دور گنبد 42/10 متر و ارتفاع آن از اول طلاکاری تا تیزۀ گنبد 16/10 متر است.
پس از طلاکاری گنبد در زمان شاه طهماسب، چند رخداد متوجه آن شد: در فتنۀ ازبك‌ها در سال 997 هجری قمری، عبدالمؤمن خان ازبك، ضمن تاراج نفایس آستان قدس رضوی، به طلاهای گنبد نیز دستبرد زد؛ تا اینکه شاه عباس طی سفری که با پای پیاده از اصفهان به مشهد آمد، در حوالی سال‌های 1010 تا 1016 قمری، به مرمت و تزیین مجدد گنبد باخشتهای طلا اقدام کرد. این ماجرا را علیرضا عباسی، خطاط معروف عصر صفوی، در كتیبۀ دور گنبد، با خط بسیار زیبای ثلث نوشته است که متن آن در كتاب شریف مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی آمده است. کار معماری و كاشی‌كاری گنبد را هم كمال الدین یزدی برعهده داشته است.
حادثه بعدی گنبد و مرمتی که در پی آن رخ داد مربوط به بعد از زلزلۀ 1084 قمری مشهد است. در زمان شاه سلیمان صفوی گنبد دوباره تعمیر شد و پس از دو سال یعنی در سال 1086 قمری کار طلاکاری آن به پایان رسید. این واقعه، در یکی از چهار ترنج اطراف گنبد، با خط زیبای محمدرضا امامی اصفهانی درج شده است. واقعه دیگری که باعث آسیب به گنبد شد به سال 1291 شمسی بر می‌گردد. روس‌های تزار، مسجد گوهرشاد و نیز گنبد طلا را به توپ 95 بستند. تا اینکه گنبد برای چندمین بار، در عصر پهلوی مرمت شد.
دست آخر و پس از پیروزی انقلاب اسلامی خشت‌های قدیمی كه به علت ضخامت كم و گذشت زمان و تأثیر حوادث طبیعی، ساییده و بدنما شده بودند، در 1358 شمسی برچیده شدند و خشت‌هایی از ورقه‌های مسی با روكش طلا و با ضخامتی چهار برابر قبل، با روش الكترولیت جانشین آنها شدند.