صحن آزادی
صحن نو پس از انقلاب به نام صحن آزادی خوانده شد. این صحن با ۴ هزار و ۳۴۰ متر مربع مساحت، یکی از بزرگ ترین صحن های حرم امام رضا (ع) است. این صحن در ضلع شرقی حرم مطهر، در پایین پای مبارک حضرت ساخته شده و از سمت غرب به روضهی منوره متصل است. ساخت صحن نو که در مقایسه با صحن کهنه (صحن انقلاب) به این نام خوانده میشود، به دستور فتحعلی شاه قاجار آغاز شد و در دوران ناصرالدین شاه به پایان رسید. بهجای سقاخانهای که در گذشته در وسط صحن قرار داشت و اکنون برچیده شده است، حوضی بزرگ ساخته شده که در وسط آن همان سنگاب یکپارچهی سقاخانهی پیشین نصب شده است. علت تخریب سقاخانهی صحن آزادی، حائل شدن آن بین زائران و ایوان طلا در زمان عرض سلام و ادای احترام بهمحض ورود به صحن بود. این کار در سال ۱۲۷۱ توسط شاهان قاجار انجام و بهجای آن، حوض ایجاد شد.
ایوانهای صحن جدید به این شرح هستند:
ایوان طلای ناصری در ضلع غربی صحن چشمگیرترین بخش این صحن است که بهمحض ورود به چشم زائران میآید. آن از طریق راهروی کوچکی که دو طرف آن دو در طلایی نصب شده است، به رواق دارالسعاده متصل میشود. به این دلیل که طلاکاری این ایوان در عصر ناصرالدین شاه انجام شد، آن را ایوان ناصری مینامند. این ایوان به بانوان اختصاص داده شده است.
ایوان ساعت یا ایوان جنوبی صحن نو بهواسطهی ساعتی که روی آن نصب شده است، نیز نمایی بارز دارد. این ساعت هدیهی مظفرالدین شاه است و پیش از نصب در این ایوان، روی ایوان ساعت در صحن انقلاب نصب بود. صدای این ساعت در سالهای نهچندان دور که مشهد تا این اندازه توسعه نیافته بود، در بخش های مختلف شهر قابل شنیدن بود.
ایوان شرقی صحن آزادی به بابالسلام معروف است و ایوان شمالی آن بارها و بارها در دورهی پهلوی مورد بازسازی قرار گرفته است. این ایوان به ایوان تلگرافخانه نیز معروف است.
بهشت ثامن الائمه شمارهی یک در زیر این صحن قرار دارد و از ضلع شمال شرقی و جنوب شرقی صحن قابل دسترسی است. در این قبرستان، پیکر مطهر شهدای هشت سال دفاع مقدس و خدام حرم رضوی در این مکان مدفون هستند.
صحن امام خمینی (ره) یا صحن بعثت
صحن امام خمینی (ره) را میتوان سومین صحن حرم مطهر از نظر قدمت دانست. در گذشته در محل فعلی این صحن، دکانهایی کهنه و فرسوده به نام «تیمچه پایینپا» و مدرسهای نیمهمخروبه به نام «مدرسهی سعدالدین» قرار داشت که در دوران پهلوی، خریداری و به مجموعهی حرم مطهر افزوده شدند. صحن امام خمینی (ره) در سال ۱۳۲۴ افتتاح شد؛ اما در ابتدا کاربری عمومی نداشت و تنها برای امور تشریفاتی و پذیرایی از سران کشورها استفاده میشد. این صحن تنها دو ایوان در غرب و شمال خود دارد. پس از انقلاب، نردهای که در سمت جنوب صحن بود و آن را از خیابان جدا میکرد، برچیده و بهجای آن دیواری ساخته شد.
بنای اولیه شامل چندین ساختمان برای با کاربردی موزه و کتابخانه بود که به همین علت، آن را صحن موزه نیز مینامیدند. در سال ۱۳۵۳، همگی تخریب و فضای آنها به صحن اضافه شد تا وسعت آن به ۱۰ هزار متر مربع برسد. در سال ۱۳۸۱، بهخاطر افزایش تعداد زائران و احساس نیاز به فضاهای سرپوشیده برای راحتی بیشتر آنها، بخش بزرگی از این صحن تغییر کاربری داد و پس از مسقف شدن، به نام رواق امام خمینی (ره) نامیده شد. بخش کوچکتر آن نیز اکنون رواق بعثت نامیده میشود.
صحن جامع رضوی
صحن جامع رضوی با ۳۶۳ متر درازا و ۱۶۷ متر پهنا و روی هم رفته، ۱۱۷۵۸۴ متر مربع زیربنا، بزرگ ترین صحن حرم امام رضا (ع) است و مراسمهای مختلفی مانند سخنرانی مقام معظم رهبری در ابتدای هر سال شمسی و اجتماع عزاداران حسینی در ماه محرم در این صحن انجام میشود. این صحن واقع در بخش جنوبی آستان مقدس در سال ۱۳۸۱ افتتاح شد و گنجایشی برابر با ۷۰ هزار نمازگزار را دارد. سه ایوان آن به نامهای ولی عصر در ضلع جنوبی، باب الکوثر در ضلع شرقی و باب الغدیر در ضلع غربی، هرکدام دارای دو گلدستهی مرتفع هستند.
صحن جمهوری اسلامی
صحن جمهوری اسلامی در ضلع غرب حرم مطهر رضوی قرار دارد. این صحن در سال ۱۳۶۸ و با هدف بزرگسازی حرم در وسعت ۷۲۹۲ متر مربع افتتاح شد. این صحن، شبیهترین صحن به صحن انقلاب است؛ طوری که مانند آن دارای دو منارهی طلا روی ایوانهای شمالی و جنوبی، ایوان طلاکاری شده، سقاخانه و پنجرهای برای خواندن زیارتنامه از دور است. تنها تفاوت آنها این است پنجرهی صحن جمهوری اسلامی از جنس برنز است. بهشت ثامنالائمهی شمارهی سه که شهدای انفجار عاشورای سال ۷۳ در آن خفتهاند هم زیر همین صحن قرار دارد.
صحن قدس
صحن قدس با مساحتی در حدود ۲۵۳۰ متر مربع، کوچک ترین صحن حرم امام رضا (ع) است. این صحن در سال ۱۳۷۳ و در میان مسجد گوهرشاد، صحن موزه امام خمینی، بست شیخ بهایی و صحن جامع رضوی ساخته شد. سقاخانهی آن از روی قبهالصخره در بیتالمقدس و در اندازهی یک هشتم اندازهی واقعی طراحی شده است. نکتهی دیگر آن که بهشت ثامنالائمهی شمارهی دو زیر این صحن قرار دارد.
صحن هدایت
صحن کوچک هدایت با زیربنای ۱۷۹۸۰ متر مربع، صحنی تازه تاسیس است که در ضلع شمال شرقی آستان مقدس قرار دارد و بنیاد پژوهشهای اسلامی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی و مهمانسرای حضرت در این صحن واقع شده است.
صحن غدیر
صحن غدیر با ۱۴۴۵۳ متر مربع زیربنا در جنوب غربی حرم مطهر قرار دارد و از طریق آن میتوان به مجتمع تجارتی خدماتی غدیر که شامل سرویسهای بهداشتی فرنگی است، راه یافت. خطبهی غدیر و نام مبارک علی ابن ابیطالب (ع) را میتوان در تمامی کاشیها و کتیبههای آن مشاهده کرد.
صحن کوثر
صحن کوثر مساحتی حدود ۱۵۶۴۸ هزار متر مربع دارد و در شمال شرق آستان مقدس و در میان صحن جامع رضوی، رواق امام خمینی (ره) و صحن آزادی واقع شده است. تمامی کاشیهای این صحن مزین به نام مبارک بانوی دو عالم شده و خطبهی فدکیه روی کتیبههای آن نوشته شده است.